Podiumvrees
De meest bekende vorm van angst voor artiesten is podiumvrees. Een groot aantal artiesten lijdt onder podiumvrees. In een onderzoek van Marchant-Haycox en Wilson (1992) bleek 40% van de artiesten (acteurs, dansers, zangers en muzikanten) in meerdere of mindere mate last te hebben van podiumvrees. Trillen, hyperventileren en misselijkheid zijn kenmerken die veel voorkomen bij podiumvrees. Echter kan deze vorm van angst zich dusdanig ernstig ontwikkelen dat mensen voortijdig hun carrière gedag zeggen.
Jackson en Latané beschreven podiumvrees als angst voor schaamte, waarbij schaamte wordt gedefinieerd als aan een situatie verbonden verlies van zelfvertrouwen met de aanwezigheid van anderen die beoordelen. De stress die hierbij komt kijken is de angst dan anderen een negatief oordeel vormen. Podiumvrees lijkt vaak samen te gaan met de persoonskenmerk perfectionisme en gaat over het stellen van (te) hoge eisen aan eigen prestaties. Ook een laag zelfbeeld speelt hierbij een rol. Wanneer iemand weinig vertrouwen heeft in de eigen prestaties is zijn zelfwaardering over het algemeen laag. Hierdoor heeft hij de waardering van anderen nodig om zich goed te voelen over prestaties. Juist doordat men afhankelijk wordt van de beoordeling van anderen, maakt dat iemand kwetsbaar wordt. Dit verhoogt het kans op prestatieangst en binnen de podiumkunsten uit zich dit in podiumvrees.
Ondanks dat podiumvrees niet in de DSM is opgenomen als vorm van angststoornis, is hij wel dermate uniek en kan de ernst zo groot zijn dat er sprake is van een stoornis. Soms wordt het beschreven als een specifieke fobie. Een angst voor het podium. Een angststoornis die alleen aanwezig is op het podium of bij de gedachten aan een podium. Als de angst vermeden wordt is er geen probleem. Anderen zien podiumvrees meer als een sociale fobie omdat de angst gerelateerd is aan wat het publiek van je vindt. Echter, door het reactiepatroon van de angstige, heeft podiumvrees ook veel raakvlakken met een paniekstoornis.
Hoe kom je er nu achter of jij last hebt van podiumvrees? Mijn inziens gaat het hier om 3 aspecten. De eerste gaat over vermijding. In hoeverre leidt de ervaren spanning tot vermijding van het podium? Ten tweede is het belangrijk te bepalen of de spanning op het podium leidt tot bevordering van je prestaties of een vermindering hiervan. Tot slot is het van belang om te kijken naar je persoonlijk lijden m.b.t. de podiumvrees. Deze drie factoren bepalen de mate van podiumvrees.
Als je kunt stellen (bij voorkeur samen met een deskundige) dat je last hebt van podiumvrees, wat kun je er dan aan doen? Samen met een therapeut kun je podiumvrees op verschillende manieren aanpakken. Een therapeut kan cognitieve gedragstherapie toepassen, maar ook gebruik maken van graduele exposure therapie zoals bij specifieke fobieën vaak wordt gedaan. Naast professionele ondersteuning is het ook goed te kijken naar wat je zelf al kunt doen wanneer je last hebt van podiumvrees.
Tips voor omgaan met podiumvrees
- Vermijd alcohol en andere verdovende middelen. Op de korte termijn lijken deze middelen je angst te verminderen, maar op de lange termijn verergeren ze enkel het probleem en vergroot je de angst. Daarnaast ontwikkel je de gedachte dat je zonder verdovende middelen niet kunt presteren.
- Vermijdt cafeïne en andere oppeppende middelen. Op het moment dat je paniek ervaart heb je een verhoogde arousal. Je hartslag gaat sneller kloppen en je bloeddruk stijgt. Je gaat zweten en gaat je opgejaagd voelen. Bij paniek is er sprake van eenzelfde soort arousal. Hierdoor zal je met bij het gebruik van oppeppende middelen op het podium nog sneller het gevoel van paniek ervaren, omdat je lichaam die gewaarwordingen ervaart.
- Bereid je goed voor. Een goede voorbereiding is het halve werk. Veel mensen met podiumvrees hebben daar minder last van wanneer ze ergens optreden waar ze al eens eerder zijn geweest. Dat je dan minder angst ervaart komt doordat de situatie voorspelbaarder wordt. Dit geeft je een gevoel van controle en zekerheid. Deze zelfde zekerheid kan je ook inbouwen door te zorgen dat je alles goed geregeld hebt. Dan hoef je daar niet meer over na te denken. Daarnaast blijkt podiumvrees meer voor te komen bij jonge artiesten of artiesten met nog wat minder ervaring, dan bij de artiesten met meer ervaring. Ook dit laat zien dat training, voorbereiding en repeteren ervoor zorgen dat je angst minder wordt.
- Leer je gedachten te herkennen en veranderen. We denken vaak dat een gevoel het gevolg is van een gebeurtenis. Angst is het gevolg van op het podium staan. Maar wat we vergeten is dat bij zo’n situatie een gedachte betrokken is. Angst is het gevolg van de gedachte: ‘Ik kan dit niet’ of ‘Ik ben niet goed genoeg’, wanneer we op het podium staan. Vaak zijn zo’n gedachtes ook nog catastrofaal; onrealistisch en erg overdreven. Door deze gedachtes met de juiste coaching leren te herkennen en bijstellen zul je ook minder heftige angstgevoelens ervaren.
- Leer technieken vanuit de Mindfulness toepassen. Wanneer je aandacht schenkt aan (negatieve) gedachtes en gevoelens, zullen deze op de voorgrond blijven. Leer met behulp van meditaties om je aandacht naar het moment te brengen. Geen angst voor de toekomst. Ademhalings- en ontspanningsoefeningen zullen hier ook bij helpen. Deze technieken kun je direct op het podium toepassen.