Beren op het podium

Het is vrijdagavond en mijn tv staat afgestemd op The Voice of Holland. In deze auditieronde presenteert zich een jongedame van 22 jaar. Ze luistert naar de naam Roos. Roos heeft een musicalopleiding gevolgd, hoor ik haar vertellen, terwijl ik kijk naar haar vuurrood gestifte lippen. Haar uiterlijke voorkomen met haar zwarte leren jasje en hoge hakkenlaarsjes doet vermoeden van een sterke en eigenzinnige persoonlijkheid. Met een gerichte opleiding en een goede presentatie, zal deze vrouw zeker dagelijks op het podium staan.

Niets is minder waar. Roos heeft podiumvrees. Duizeligheid, trillende spieren en desoriëntatie zijn kenmerken van deze vorm van specifieke angststoornis die Roos omschrijft. Roos neemt deel aan The Voice om deze angst te overwinnen. Een mooi streven. Maar wat is podiumvrees? Wie krijgt er podiumvrees en is het ernstig? Is het te behandelen? Gaat het bijvoorbeeld over door jezelf in het diepe te gooien?

Iedereen die de kriebels krijgt bij de gedachte om te spreken, zingen, dansen of musiceren  voor een groep mensen, kan zich waarschijnlijk een beeld vormen van wat podiumvrees is.

Jackson en Latané beschreven podiumvrees als angst voor schaamte, waarbij schaamte wordt gedefinieerd als aan een situatie verbonden verlies van zelfvertrouwen, met de aanwezigheid van anderen die beoordelen. De stress die hierbij komt kijken is de angst dat anderen een negatief oordeel vormen. Laat dat nu juist de spanning zijn die er tijdens haar performance wordt opgebouwd, wachtend op het draaien van de stoelen van de coaches, of het uitblijven daarvan.

Uit de wetenschap blijkt dat podiumvrees vaak samengaat met de persoonskenmerk perfectionisme en gaat over het stellen van (te) hoge eisen aan eigen prestaties. Ook een laag zelfbeeld speelt hierbij een rol.

Er is hierdoor dus een bepaalde gevoeligheid bij bepaalde mensen om podiumvrees te ontwikkelen. Echter is dat in de wereld van de performing arts meer een zaak van lootjes trekken. In een onderzoek van Marchant-Haycox en Wilson (1992) bleek 40% van de artiesten (acteurs, dansers, zangers en muzikanten) in meerdere of mindere mate last te hebben van podiumvrees. Zweetplekken bij bandleden zijn dus lang niet altijd alleen gevolg van warme lichten. Vraag het maar aan een Adele of Andrea Bocelli, Robbie Williams of Ozzy Osbourne. 

Podiumvrees is heel onprettig. Het is een serieuze vorm van angst, waarbij een persoon alle bijbehorende kenmerken van deze spanning kan ervaren. Maar ga je er aan dood? Nee, indien je medisch gezond bent, zal podiumvrees niet dodelijk zijn. Kan je als angstig persoon denken dat je dood gaat? Ja. En juist dit catastrofaal denken is sterk verbonden aan de mate van podiumvrees. Dus hoe meer iemand denkt dat er iets heel erg gaat gebeuren, hoe meer angst de persoon ervaart.

De meest gekozen oplossing tot deze angst? Vermijden. Sta je niet op een podium, heb je ook geen klachten. Daar de bouwvakker of de slager het podium doorgaans vrij goed weet te vermijden in het dagelijks leven, is dat voor de liefhebben van podiumkunsten een heel ander verhaal. De drang tot zingen, musiceren, dansen, presenteren, acteren en performen is vaak zo sterk dat het de artiest dwingt om zijn angst onder ogen te zien. Roos heeft een techniek gekozen. Ze gooit zichzelf in het diepe. Ze hoopt op een succeservaring en dat deze vervolgens haar zoveel zekerheid geeft, dat ze een volgende keer geen angst meer heeft. Een heel erg moedig besluit. Maar effectief? Nee. Ik ben er zeker van dat ze de volgende keer weer onprettige spanning ervaart. Misschien de ene keer wat meer dan de andere. Maar dat haar angst niet weg is is zo zeker als tweemaal twee vier is. Zonder begeleiding zal haar angst verminderen. In de loop der jaren. Want zowel leeftijd als ervaring zijn verbonden aan de mate van podiumvrees.

Wat hebben Roos en haar lotgenoten dan wel nodig? Hoe vreemd het ook klinkt, haar gevecht tegen haar angst maakt haar angst alleen maar groter. Ze zou haar angst een symbolische hand mogen schudden en deze als stille toeschouwer aanwezig laten zijn. Ontspanningsoefeningen kunnen haar helpen om haar aandacht te brengen tot haar performance en haar (catastrofale) gedachten los te laten. Daarnaast is het belangrijk dat mensen met podiumvrees gaan kijken naar de verwachting die ze hebben van zichzelf, de eisen die ze aan zichzelf stellen en wat ze daarmee willen bereiken. Wat willen ze bereiken en voor wie? Gedachten onder ogen zien die ons jarenlang hebben gevormd is heel erg moeilijk, maar wel cruciaal. Wil je graag dat je ouders trots zijn? Ben je zwak wanneer je angst voelt? Moet iedereen je leuk vinden? Dit soort diepgewortelde gedachten bepalen vaak de perfectionisme die tot faalangst leidt.

De levensweg van een artiest met podiumvrees. Je staat op een kruispunt. Rechtdoor kies je voor het gevecht. Je passie en liefde voor muziek, dans of acteren is zo sterk dat je elke auditie en elk groot optreden de boxring in gaat. Soms vermijd je, soms faal je door de angst, soms wordt je afgewezen en soms heb je succes. Deze hobbelige weg, mits voldoende doorzettingsvermogen, kan je leiden tot je dromen. Maar je kunt ook links afslaan. Je besluit dat je je angst nooit meer wilt voelen. Je opent de gazet  en schrijft een keurige motivatiebrief naar de vacature waar ze vroegen naar die gepassioneerde medewerker nummer 2053. Maar ook is er de keuze voor rechts afslaan. Op deze route ga je praten met de beren op het podium en ontrafel je de spinsels in je hoofd. Dit met een voornemen dat je eens op het podium staat. Met rust. Gegrond en zeker. Eens, misschien, ooit. Een moeilijke weg, gebaseerd op vertrouwen.

Let your faith be bigger than your fear!